2025 Nobel Fizik Ödülü kuantum bilgisayarların öncülerine verildi

Deniz Çakmak

Haber Editörü

2025 Nobel Fizik Ödülü kuantum bilgisayarların öncülerine verildi — Üç fizikçi, 1980’lerde **kuantum mekaniği** üzerine yaptıkları çalışmalar nedeniyle 2025 Nobel Fizik Ödülü’nü kazandı. **John Clarke, Michel H. Devoret ve John M. Martinis** adlı araştırmacılar, elektrik direnci olmayan bir devre tasarlayarak **“kuantum tünelleme”** adı verilen bir olguyu, yani atomların ve atom altı parçacıkların normalde geçememeleri gereken bir bariyerin içinden geçebildiğini gösterdiler.

Modern kuantum bilgisayarların temelini oluşturdu

Bu olgu, araştırmacıların yaptığı deneylerinden önce yalnızca teorik olarak biliniyordu. Ancak Clarke, Devoret ve Martinis’in yaptığı deneyler, fiziksel bir devrede tünellemenin mümkün olduğunu gösterdi Bu çalışma, daha sonra modern transistörlerin ve günümüzde gelişmekte olan kuantum bilgisayar teknolojisinin temelini oluşturdu.

Clarke, 1969'da profesörlüğe başladığı ve halen fahri profesör olarak görev yaptığı Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley'deki araştırma ekibine liderlik etti. Yıllar içinde bu üçlünün öncü çalışmaları, modern kuantum bilgisayarlarının teorik ve pratik temelini oluşturdu.

Martinis ve Devoret ise Google’da kuantum bilişim üzerine araştırmalar yürüttü. 2019’da Martinis, Google’ın Quantum AI ekibinin donanım lideri olarak, klasik süper bilgisayarlardan çok daha hızlı bir şekilde belirli bir problemi çözebilen “kuantum üstünlüğüne" sahip bir bilgisayar geliştirdiklerini duyurdu. Daha sonra Google’daki görevinden ayrılan Martinis, halen Yale Üniversitesi ve California Üniversitesi, Santa Barbara’da profesör olarak çalışıyor. Devoret ise Google Quantum AI’de kuantum donanımının baş bilim insanı ve aynı zamanda California Üniversitesi, Santa Barbara’da öğretim üyesi.

Bu ödülle beraber Clarke, Devoret ve Martinis’in isimleri artık aynı ödüle layık görülen Max Planck ve Albert Einstein gibi ünlü bilim insanlarının yanında yer alıyor.