Hem jet hem de roket: Efsanevi SABRE motoru yeniden hayat buluyor

Bir fikir, zamanın çok ötesindeyse unutulmaz olur. SABRE motoru (Synergetic Air-Breathing Rocket Engine - Sinerjik Hava-beslemeli Roket Motoru) da işte tam olarak böyle bir fikir. Jet motoru gibi havayı soluyan ama roket gibi uzaya çıkabilen bu hibrit motor, şimdi Avrupa'nın Mach 5 hipersonik uzay uçağı projesi Invictus ile yeniden doğuyor. 1980'lerin umut vadeden ancak yarıda kalan HOTOL (yatay kalkış ve iniş) hayalinden doğan bu teknoloji bugün, Avrupa'nın uzaya erişim stratejisinin merkezinde yer alıyor.

40 yıllık hayal gerçekleşiyor

1982 yılında British Aerospace ve Rolls-Royce, HOTOL projesiyle, uçak gibi kalkıp yörüngeye çıkabilen bir uzay aracı hayal etmişti. Ancak proje, 1987’de "fazla iddialı" bulunarak İngiliz hükümeti tarafından rafa kaldırılmıştı. Bunun üzerine mühendisler Alan Bond, John Scott-Scott ve Richard Varvill, pes etmek yerine Reaction Engines adlı şirketi kurdu. Bu şirket, HOTOL’un temel teknolojisini yeni bir motorda yaşatmaya başladı: SABRE.

En güncel SABRE tasarımı.

SABRE, yıllar boyunca hem İngiliz hem Amerikan hükümetlerinden destek aldı, BAE Systems gibi dev yatırımcıların ilgisini çekti. Ancak 2024’te yaşanan finansal sıkıntılar, şirketin dağılmasına yol açtı. Şimdi ise SABRE teknolojisi, Frazer-Nash liderliğinde kurulan yeni bir konsorsiyum tarafından Invictus projesi kapsamında canlandırılıyor.

Hem uçak hem roket

Yeni hedef, 2031 yılına kadar Mach 5 hızını aşabilen, atmosferin sınırında görev yapabilecek, yeniden kullanılabilir bir uzay uçağı üretmek. Üstelik bu sistem, sadece yeryüzüne değil, uzun vadede yörüngeye ulaşmayı da amaçlıyor.

Elbette bu hedeflerin tam da merkezinde SABRE motorunun melez çalışma prensibi bulunuyor. Invictus, klasik bir uçak gibi pistten kalkacak. İlk aşamada motoru, tıpkı bir jet gibi havadaki oksijeni kullanarak sıvı hidrojenle çalışacak. Atmosferin üst sınırlarına ulaştığında ise motor, roket moduna geçerek sıvı oksijenle çalışmaya başlayacak. Bu sayede uçak, ilk aşamalarda oksijen taşımak zorunda kalmıyor ve büyük bir ağırlık tasarrufu elde ediliyor. Böylece daha fazla yakıt, daha fazla yük ve daha yüksek verimlilik mümkün hale geliyor.

Tüm bunlar için ise benzersiz bir soğutma sistemi kullanılacak. Zaten SABRE’yi benzersiz kılan özelliklerden biri de sahip olduğu ön soğutma sistemi. Hipersonik hızlarda uçarken motora giren hava 1.000 °C’yi aşabiliyor – bu da normal malzemeleri eritecek kadar sıcak. İşte bu noktada, sıvı hidrojenle soğutulan özel bir ısı değiştirici devreye giriyor. İç içe geçmiş binlerce ince borudan geçen sıvı helyum, gelen havayı 1/20 saniyeden kısa sürede oda sıcaklığına indiriyor. Böylece motor, havayı güvenli şekilde yakıtla karıştırıp ateşleyebiliyor.

Her ne kadar Invictus projesinde hedef Mach 5 seviyesi olsa da SABRE motorunun potansiyeli çok daha fazla. Bu motor Mach 25’i aşabilir – yani alçak dünya yörüngesine çıkacak kadar hızlı.

Avrupa arkasında

Proje, Avrupa Uzay Ajansı (ESA) tarafından 7 milyon euro destekle finanse ediliyor. ESA, Ariane 6’nın ötesine geçecek yenilikçi fırlatma sistemleri arayışında. Aynı zamanda İngiltere Uzay Ajansı da projeye destek vererek ülkenin hipersonik ve uzay teknolojilerindeki varlığını pekiştirmeyi hedefliyor. Invictus, çift kullanım özelliğiyle hem sivil hem askeri amaçlara hizmet edecek.

Ayrıca bkz.

Ay toprağından su, oksijen ve yakıt üretebilen cihaz geliştirildi

Bu arada Invictus, Avrupa’nın tek uzay uçağı projesi değil. Geçtiğimiz ay, Fransa hükümeti ve Dassault Aviation, VORTEX adını taşıyan bir başka uzay uçağını duyurdu. Öte yandan dünya genelinde de uzay uçağı konseptine dönüş yaşanıyor. NASA’nın 2011’de emekliye ayırdığı Space Shuttle’dan sonra, ABD ordusunun X-37B adlı insansız uzay aracı aktif olarak kullanılıyor. Çin’in Shenlong adlı benzer bir aracı, Virgin Galactic’in ise turizm ve araştırma için kullandığı yörünge altı uzaya uçağı bulunuyor. Ayrıca Sierra Nevada, Dawn Aerospace ve Radian Aerospace gibi özel şirketler de bu alanda çalışmalarını sürdürüyor.

Haberi DH'de Gör Yorumlar ve Diğer Detaylar