Listede, 2025 yılında bilim dünyasına damga vurmuş 10 isim onurlandırıldı.Bilim dünyasına yapılan katkıların yalnızca teknik başarılarla değil, sergilenen etik duruşlar ve toplumsal etkilerle de değerlendirilmesi gerektiğini savunan Nature, buradan hareketle listesinde politik duruşuyla fark yarattığını iddia ettiği birkaç kişiye de yer verdi.
Nature Dergisine Göre 2025'te Bilim Dünyasına Damga Vuran 10 İsim
Bu yılın listesinde görevden alınan bir halk sağlığı yetkilisinden, derin okyanusların karanlığında yeni yaşam biçimleri keşfeden araştırmacılara kadar çok geniş yelpazede bir grup bulunuyor. Bu yılki "Nature's 10" listesinde kendisine yer bulan 10 isim ve Nature'un neden seçildiklerine dair açıklamaları şöyle:
Tony Tyson
Trilyonlarca kozmik nesneyi haritalayacak olan Vera Rubin Gözlemevi’nin arkasındaki başlıca vizyonerlerden olan Tyson, 30 yıllık çalışmasının meyvesini bu yıl alınan ilk görüntülerle gördü. Bu yıl gözlem yapmaya başlayan Vera Rubin Gözlemevi, trilyonlarca kozmik nesnenin parlaklık, konum ve hareketini yıllar boyunca takip ederek karanlık madde dağılımına, evrenin genişleme hızındaki değişimlere ve karanlık enerjinin davranışına dair daha önce erişilemeyen ölçekte veri üretecek.
Lian Wenfeng
Wenfeng’in öncülüğünde geliştirilen DeepSeek R1 modeli, yapay zeka dünyasında adeta bir kırılma yarattı. DeepSeek, yapay zeka modellerinde maliyet–verimlilik dengesini kökten sarsan yeni bir yaklaşımın teknik olarak mümkün olduğunu göstererek alanda adeta bir paradigma kırılması yarattı. DeepSeek'in çıkışı, yapay zeka dünyasında rekabeti yeniden şekillendiren, daha küçük ekiplerin bile üst düzey modeller geliştirebileceği bir dönemin kapısını açan gelişme olarak değerlendiriliyor.
Sarah Tabrizi
Tabrizi’nin öncülük ettiği klinik çalışma, Huntington hastalığı için geliştirilen deneysel bir gen terapisinin, hastalığın ilerleyişini ilk kez ölçülebilir biçimde yavaşlatabildiğini ortaya koydu. Londra Üniversitesi'nde görevli ekip, mutasyona uğramış HTT genini hedef alan bu tedavinin, hem nöronal dejenerasyon hızını azalttığını hem de hastalığın biyobelirteçlerinde iyileşme sinyalleri verdiğini doğruladı. Eylül ayında paylaşılan veriler, nörodejeneratif hastalıklara yönelik müdahalelerde uzun yıllardır eksik olan “hastalığı durdurma veya yavaşlatma” kanıtını sağlayarak, ALS ve Alzheimer gibi diğer koşullar için de yeni bir tedavinin mümkün olabileceğini ortaya koydu.
Yifat Merbl
Merbl ve ekibi, hücresel proteazomların yalnızca proteinleri parçalamakla kalmayıp aynı zamanda antimikrobiyal peptitler üretebildiğini göstererek bağışıklık biyolojisine tamamen yeni bir pencere açtı; Böylece, vücudun enfeksiyonlara karşı sahip olduğu savunma katmanlarının düşündüğümüzden çok daha karmaşık ve çok yönlü olduğunu ortaya koydu. Keşif, özellikle antibiyotik direncinin hızla arttığı bir dönemde büyük önem taşıyor; çünkü bu yeni mekanizma, patojenlerle savaşmak için hücrenin kendi ürettiği doğal moleküllerin kullanılabileceği yenilikçi tedavilerin tasarlanmasına zemin hazırlayabilir.
Mengran Du
Du, Pasifik Okyanusu’nun 9.000 metreyi aşan en derin hadal çukurlarına gerçekleştirilen insanlı ve insansız dalışlarda, daha önce bilimsel kayıtlara geçmemiş hayvan topluluklarını belgeledi. Ekip, Mariana ve Tonga çukurları çevresindeki ultra-derin ekosistemlerde yaşayan bu canlıların, yüksek basınç, düşük sıcaklık ve neredeyse tamamen karanlık koşullara uyum sağlayabilmek için geliştirdiği biyolojik mekanizmaları ilk kez ayrıntılı olarak ortaya koydu. Du’nun bulguları, derin deniz ekolojisinin sınırlarını yeniden tanımlarken, Dünya’daki ekstrem yaşam biçimlerinin evrimsel kapasitesine dair önemli ipuçları sundu.
Luciano Moreira
Moreira, Wolbachia bakterisi taşıyan sivrisinekler üreten dünyanın en büyük tesisinin hayata geçirilmesindeki kilit isim olarak, tropikal hastalıklarla mücadelede önemli bir dönüm noktasına imza attı. Haftada 100 milyon yumurta kapasitesine sahip bu dev fabrika, dengue, Zika ve chikungunya gibi hastalıkları azaltmayı hedefleyen biyolojik bir stratejiyi endüstriyel ölçekte uygulamaya koyuyor. Wolbachia taşıyan sivrisinekler, virüsleri bünyelerinde çoğaltamadıkları için hastalıkların insanlara bulaşmasını engelliyor; böylece geleneksel ilaçlama yöntemlerine alternatif, sürdürülebilir ve çevre dostu bir çözüm sunuluyor. Moreira’nın öncülük ettiği bu proje, Brezilya’da yalnızca halk sağlığı açısından değil, küresel salgın yönetimi perspektifinden de çığır açıcı bir model olarak görülüyor.
Susan Monarez
ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi’nin (CDC) kısa süreli direktörü olarak görev yapan Susan Monarez, siyasi baskılara rağmen bilimsel kanıta dayalı halk sağlığı politikalarını savundu. ABD'deki aşı uygulamalarının değiştirilmesini reddettiği için Trump yönetimi tarafından görevden alınması, onu bu yılın bilimde etik duruş sembollerinden biri hâline getirdi.
Achal Agrawal
Agrawal, Hindistan’da son yıllarda hızla artan bilimsel makale geri çekilmelerini inceleyerek ülkedeki yapısal sorunları cesurca gündeme taşıdı. Bu konuda yaptığı çalışmalar, akademik bütünlük konusunda küresel çapta bir tartışma başlatılmasına katkı sağladı.
Precious Matsoso
Dünya Sağlık Örgütü'nde üç yıl süren müzakereleri yöneten Precious Matsoso, Dünya Sağlık Örgütü’nün küresel pandemi anlaşmasının hazırlanmasında kritik rol oynadı. Anlaşma, ülkelerin salgınlara karşı daha hızlı, şeffaf ve koordineli hareket etmesini hedefliyor.
KJ Muldoon
Ağustos 2024 doğumlu Muldoon, altı aylıkken kendisine özel olarak tasarlanan CRISPR tedavisini alan ilk insan oldu. CPS1 eksikliği olarak bilinen ölümcül metabolik bozukluğa yönelik bu hiper-kişiselleştirilmiş tedavi, genetik hastalıkların geleceği için önemli bir dönüm noktası olarak görüldüğünden, Nature bu tedavinin uygulandığı ilk kişi olan Muldoon bebeği de listesine almayı tercih etmiş.
Haberi DH'de Gör