Çin'in sosyal kredi sistemi mayıs ayında ilk kez uygulanacak

Çin hükümetinin bir süredir üzerinde çalıştığı sosyal kredi sistemi çok ciddi tartışmalara neden olsa da Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, vatandaşları hem ekonomik statülerine hem de sosyal davranışlarına göre puanlayarak ABD'deki kredi puanına benzer bir sistem oluşturmaya kararlı. 2020 yılından önce tam olarak uygulanması beklenmeyen sistemin amacı ''dürüstlüğü ve toplumdaki güvenilirlik düzeyini artırmak'' olarak ifade edilse de vatandaşlara verilen notlar ile insanlara bir takım haklar tanınabileceği ya da bazı şeyleri yapmaktan alıkonulacağı ileri sürülmüştü. Bu iddialara mayıs ayında başlayacak ilk uygulama ile gerçeğe dönüyor.

Onursuzluk eyleminde bulunanlara kısıtlama getirilecek

Çin Ulusal Kalkınma ve Reform Komisyonu'nu tarafından yayınlanan bildiriye göre mayıs ayından itibaren, ''sosyal kredi puanı düşük olan'' vatandaşların tren ve uçakla seyahat etmesi bir yıl boyunca yasaklanacak. Ülkedeki yüksek görevli mahkeme olan Yüksek Halk Mahkemesi ve havacılık otoriteleri tarafından da imzalanan bildiride hangi davranışların bu şekilde cezalandırılacağı da yer alıyor. Bildiri metnine göre terörizmle ilgili yanlış bilgi yayanlar, uçuşlarda aksamaya neden olan davranışlarda bulunanlar, süresi geçmiş bileti kullanan veya trenlerde sigara içen kişiler ciddi bir ''onursuzluk eyleminde'' bulunmuş sayılacak ve sosyal kredi puanları düşürülecek. Bu kişilerin uçak ve trenle seyahat etmesi de yasaklanacak.

1 Mayıs tarihinde uygulamaya geçecek olan bu düzenlemenin ayrıca sosyal sigorta ödemelerini veya para cezalarını zamanında ödemeyen işverenleri de kapsayacak şekilde genişletilebileceği düşünülüyor. Şu an için henüz başlangıç aşamasında olan sistemin nihai versiyonunun 2020 yılında hayat geçirilmesi ve kullanıcılara ait verilerin analiz edilmesiyle birlikte puanlamanın çok daha hızlı yapılması bekleniyor. Çin'deki yasalar, ülkedeki vatandaşlara ait verilerin yine ülke içinde saklanmasını gerektirdiği için Çin hükümeti tarafından bu verilere erişim sağlamak oldukça kolay. Bu açıdan bakıldığında Çin'in sosyal kredi sisteminin yakın zamanda bilim kurgu dizisi Black Mirror'ın 3. sezonunun ilk bölümüne konu olan bir derecelendirme sistemi haline geleceği söylenebilir.

2016'dan beri uygulanıyor olabilir

Çin'de ilk kez 2013 yılında planlanan ve 2016 yılının sonlarına doğru tanıtılan sistemin 2020 yılında tamamen uygulanacağı söylense de İnsan Hakları İzleme Örgütü'ne göre söz konusu sistem 2016 yılından beri fiilen uygulanıyor olabilir. Örgüte başvuran çok sayıda gazeteci, politik aktivist ve normal vatandaş aslında yasal olan bazı küçük ihlalleri gerçekleştirdikleri için kendilerine yönelik kısıtlamalar getirildiğini belirtiyor.