Ahtapotlarda ön ve arka kol ayrımı olduğu ortaya çıktı

Erdem Çınar

Film ve Dizi Editörü

Ahtapotlardaki ön ve arka kol ayrımı ispatlandı: Her kolun görevi farklı — Ahtapotlar, deniz biyolojisinin en ilgi çekici canlıları arasında yer alıyor. Özellikle ahtapot kollarının özgün yapısı bilim dünyasının ilgisini cezbediyor. Çünkü bu hayvanların kolları yalnızca hareket için değil, aynı zamanda avlanma, çevreyi keşfetme ve nesneleri manipüle etme gibi çok sayıda işlevi yerine getiriyor. Üstelik **ahtapotların sinir sisteminin büyük kısmı doğrudan kollarında bulunuyor**; yani bu kollar hem bedenin hem de zihnin uzantısı sayılıyor. Yeni yayımlanan bir araştırma ise bu kolların sanılandan da daha düzenli ve uzmanlaşmış bir şekilde kullandığını gösteriyor.

Ahtapotlarda Ön Kollar Keşiften, Arka Kollar Hareketten Sorumlu

Florida Atlantic Üniversitesi’nde yürütülen çalışmada, Karayip Denizi ve Atlas Okyanusu’ndaki ahtapotların 4 bine yakın kol hareketi analiz edildi. Yapılan gözlemler sonrası 12 farklı kol eylemi sınıflandırdı. Bulgular, ahtapotların tüm kollarını benzer esneklikle kullanabildiğini, fakat yine de belirgin bir iş bölümü yaptığını gösteriyor: Ön kollar çevreyi keşfetme, yarıklara uzanma ve nesne kavrama gibi görevlerde öne çıkarken, arka kollar daha çok hareket ve denge sağlamada kullanılıyor.

Verilere göre, ön kollar toplam eylemlerin %64’ünü oluştururken arka kollar %36’da kalıyor. Ön kollar özellikle av ararken ya da çevredeki nesneleri incelerken aktif biçimde devreye giriyor. Buna karşılık arka kolların iki harekette uzmanlaştığı görüldü: gövdenin altındaki kolların konveyör bant gibi ileriye doğru yuvarlanması ve gövdenin yukarı kaldırılması için kolların diklemesine açılması. Bu ayrım, daha önce laboratuvar ortamında da gözlemlenmişti. Doğadan yapılan kapsamlı gözlemlerin de aynı sonucu vermesi, ahtapotlarda ön-arka kol ayrımı olduğunu ilk kez net bir şekilde ortaya koymuş oldu.

Araştırmanın dikkat çekici bulgularından biri de ahtapotların insanlar gibi sağ ya da sol el tercihi göstermemesi. Ahtapotlar, çift taraflı simetrilerine uygun biçimde, görevlerde karşılıklı kollarını koordine ederek kullanıyor. Gerçek anlamda “ambidekstrik” olan bu canlılar, her iki taraftaki kollarını da aynı ölçüde kullanabiliyor. Daha önce bazı laboratuvar deneyleri ahtapotların sağ-sol kol tercihi yapabileceğini öne sürmüştü, ancak doğada yapılan gözlemler böyle bir ayrımın söz konusu olmadığını ortaya koydu.

Kollar Arasındaki İş Bölümü, Evrimsel Açıdan Karmaşık Bir Uyum Mekanizmasını İşaret Ediyor

Ahtapotlarda ön ve arka kol ayrımı olduğu ortaya çıktı — Ahtapotların kollarını kullanma şekillerine yönelik bu araştırma, iki açıdan önem taşıyor. İlk olarak, **ahtapotların zekâsını ve davranış repertuarını anlamamızda yeni bir pencere açıyor.** Sinir sistemlerinin merkeziyetsiz yapısı nedeniyle uzun süredir bilim insanları bu hayvanları “düşünen kollar” olarak tanımlıyordu. Şimdi, kollar arasında işlevsel bir iş bölümü olduğu görülüyor ki bu, **evrimsel açıdan karmaşık bir uyum mekanizmasına işaret ediyor**. İkinci olarak, araştırmanın mühendislik dünyasına da yansımaları var. Esnek yapıları sayesinde ahtapot kolları yıllardır **yumuşak robotik** alanına ilham kaynağı oluyor. Çalışmanın ortak yazarlarından Roger Hanlon, elde edilen verilerin arama-kurtarma ve sualtı keşifleri için geliştirilecek robotik kollara yön verebileceğini vurguluyor. Sonuç olarak bu araştırma, yalnızca deniz biyolojisi açısından değil, zekâ kavramını daha geniş anlamda ele almamız açısından da çarpıcı. Çünkü ahtapotların kollarındaki bu düzen, doğanın en ilgi çekici canlılarından birinin şaşırtıcı bir “görev paylaşımı” sistemi geliştirdiğini gösteriyor.

Araştırmacılar, ilerleyen yıllarda farklı vücut tiplerine sahip türlerin (örneğin uzun ve ince kollu taklitçi ahtapot) de aynı yöntemle incelenmesi gerektiğini söylüyor. Böylece ahtapotların çevreye göre nasıl farklı stratejiler geliştirdiği daha iyi anlaşılabilecek.