Çin ve Rusya’dan Ay’da nükleer güç santrali anlaşması

Metin Akpınar

Teknoloji Editörü

Çin ve Rusya’dan Ay’da nükleer güç santrali anlaşması — Dünya dışında kalıcı insan varlığı hedefi doğrultusunda dev bir adım daha atılıyor. **Çin** ve **Rusya**, Ay yüzeyinde **nükleer** enerjiyle çalışan bir güç santrali inşa etmek üzere resmi bir anlaşma imzaladı. **2036** yılına kadar tamamlanması planlanan proje, her iki ülkenin öncülüğünde yürütülen **Uluslararası Ay Araştırma İstasyonu**’nun (ILRS) enerji ihtiyacını karşılayacak.

Batı’da geri adım, Doğu’da hedef büyütme

Anlaşma, Çin ve Rusya’nın Ay’daki uzun vadeli varlıklarını güçlendirme kararlılığını gözler önüne sererken, Amerika Birleşik Devletleri’nden ters yönde bir hamle geldi. NASA’nın 2026 yılı bütçe önerisinde, ajansın Ay yörüngesinde kurmayı planladığı Gateway adlı uzay istasyonunun iptali gündemde. Bu gelişme, ABD’nin Artemis programındaki gecikmelerle birleşince, küresel Ay yarışında dengeleri değiştirebilir.

Roscosmos Genel Müdürü Yury Borisov’un açıklamasına göre, Rusya'nın sağlayacağı nükleer reaktör büyük oranda otonom sistemlerle, yani insansız olarak kurulacak. Borisov, teknolojinin bu noktaya gelmek üzere olduğunu ifade ederken, detaylar ise halen netleşmiş değil. Reaktör, ILRS kapsamında kurulacak istasyonun temel enerji kaynağı olacak.

Roscosmos’un 8 Mayıs tarihli duyurusuna göre, kurulacak istasyon uzun süreli insansız operasyonları test edecek ve temel uzay araştırmalarını yürütecek. Ancak nihai hedef, Ay’da sürekli insan varlığını mümkün kılmak.

Çok uluslu Ay projesi

Bilindiği üzere Türkiye’nin de ILRS’ye katıldığı açıklanmıştı. 2028’deki iniş aracında ODTÜ’nün geliştirdiği iki küçük keşif aracı da yer alacak ve böylece Türkiye, resmen Ay’a gitmiş olacak.

ILRS’nin yol haritası ilk olarak 2021’de açıklanmıştı. Plana göre 2030–2035 yılları arasında beş süper ağır roketle Ay’a istasyonun temel bileşenleri gönderilecek. Bu modüller tamamlandıktan sonra üs, yörüngedeki bir istasyon ve Ay’ın ekvatoru ile uzak yüzeyinde yer alacak iki düğüm noktasıyla genişletilecek.

Çin’in derin uzay keşif projesinin baş tasarımcısı Wu Yanhua’ya göre, projenin uzun vadeli hedefi Mars’a insanlı yolculukların altyapısını oluşturmak. 2050’ye kadar tamamlanması öngörülen bu genişletilmiş yapı; güneş, radyoizotop ve nükleer jeneratörlerle çalışacak. Ayrıca yüksek hızlı Ay yüzeyi iletişim ağları, Dünya-Ay haberleşme sistemleri ve farklı türde keşif araçları da sistemin parçaları olacak. İletişim noktasındaki adımlar da yine atılmaya başlanmış durumda.