Nükleer santrallerdeki radyoaktif atık sorununa çözüm bulundu

Nükleer atık sorununa çözüm
Aşılması gereken engeller
Yorumlar

Metin Akpınar

Teknoloji Editörü

Nükleer santrallerdeki radyoaktif atık sorununa çözüm bulundu — **Nükleer fisyonu** kullanan nükleer santrallerin operasyonel güvenliği daha çok ilgi odağı olsa da esasında en büyük sorunlar kullanılmış yakıtın muhafaza edilmesinde yatıyor. Nükleer fisyon yakıtı, kendisinden elde edilen enerji kullanıldıktan yüz binlerce yıl boyunca radyoaktif olarak kalabiliyor. Ancak bu sorun çözümsüz olmayabilir. Merkezi İsviçre'de bulunan nükleer fisyon şirketi **Transmutex** ise on binlerce olarak ifade edilen bu **radyoaktiviteyi yüzde 80 oranında azaltan** bir yaklaşım geliştirdi.

Yenilenebilir enerjiye geçiş bir anda olmayacak. Nükleer fisyon teknolojisi ise bu geçişteki en temiz ve güvenli seçenek olarak görülüyor. Geçen yıl COP28'de 20 ülke önümüzdeki 25 yıl içinde nükleer enerji kapasitelerini üç katına çıkarmaya karar vererek aslında nükleer santrallerin geri dönüşüne şık tutmuştu. Bu karar alınmış olsa da kullanılmış yakıtın uzun süreli depolanmasına ilişkin planlar karanlıkta kalmıştı.

Nükleer atık sorununa çözüm

Transmutex’in çözümü ise esasında kendi adında yatıyor. Firma, elementleri transmutasyona uğratarak, yani bir elementin izotopuna veya tamamen başka bir elemente dönüştürerek radyoaktiviteyi azaltmayı hedefliyor. Bunu, simyacıların metalleri altına dönüştürmeye çalışmasına benzetebilirsiniz. Ancak temel fark, simyacıların başarısız olduğu yerde, CERN'deki fizik laboratuvarının eski genel müdürü Carlo Rubbia başarılı olmayı başardı.

Araştırmacılar bir parçacık hızlandırıcı kullanarak toryum gibi hafif radyoaktif bir elementi uranyumun bir izotopuna dönüştürmeyi öneriyorlar. Hızlandırıcı, yeni üretilen uranyumun hemen işlenebileceği bir nükleer fisyon tesisine bağlanıyor. Ancak, günümüzde nükleer enerji santrallerinde kullanılan uranyum muadilinin aksine bu uranyum, plütonyum veya diğer yüksek radyoaktif atıklar üretmiyor. Bu teknolojinin İsviçre'nin nükleer atıkları yöneten ulusal kurumu olan Nagra tarafından birkaç ay boyunca incelendiğini ve radyoaktivitenin ciddi oranda azaltıldığı sonucuna varıldığını da belirtelim.

İsviçreli ulusal kuruluşa göre Transmutex'in teknolojisi, üretilen nükleer atık hacmini yüzde 80 oranında azaltmaya ve radyoaktif kalma süresini 500 yıldan daha aza indirmeye yardımcı olabilir. Ayrıca, bu teknoloji mevcut nükleer atıkların yüzde 99'una da uygulanabilir.

Aşılması gereken engeller

20 ülke nükleer enerji kapasitelerini üç katına çıkarmaya karar vermiş olsa da Almanya ve İsviçre gibi ülkeler ise nükleer teknoloji üzerindeki kamu muhalefeti nedeniyle yeni tesislere sıcak bakmıyor. İsviçre, mevcut dört nükleer enerji üretim tesisini kademeli olarak kaldırmayı düşünüyor. Eğer Transmutex, hükümeti ikna edebilirse teknolojisi bu tesisleri kurtarabilir. Nagra’nın yaptığı değerlendirmenin de önemi büyük. Aktarılanlara göre Transmutex ile çalışan bir nükleer tesisin iki milisaniyede kapatılabileceği de belirtiliyor.

Kaynakça https://interestingengineering.com/innovation/nuclear-waste-reduction-tech https://www.transmutex.com/