İnce Satırlar
Liste Modu
Döşeme Modu
Sade Döşeme Modu
Blog Modu
Einstein mı yoksa Bohr mu haklı?
Işık nedir? Dalga mı yoksa parçacık mı? Bu soru, kuantum mekaniğinin temelini oluşturuyor. Zira ışık hem dalga hem de parçacık özellikleri gösterir. Ancak bu ikili doğa aynı anda gözlemlenemediği için kuantum mekaniği klasik fizik anlayışını kökten değiştirmiştir.”
Yaklaşık 100 yıl önce bu deney, Albert Einstein ve Niels Bohr arasında yapılan ünlü bir tartışmanın odağındaydı.
Einstein, 1927’deki Solvay Konferansı’nda, çift yarık deneyinin dalga-parçacık ikiliğini aynı anda ortaya koyacak şekilde yeniden kurgulanabileceğini savundu. Ona göre: Bir foton tek bir yarıktan geçerken, o yarığa çok küçük bir fiziksel etki (örneğin bir kuvvet) uygular. Bu etki ölçülerek, fotonun hangi yarıktan geçtiği belirlenebilir.
Ancak Einstein bu etkiyi ölçerken de girişim deseninin (dalga davranışının) korunabileceğini düşündü. Yani hem parçacık (yol bilgisi) hem de dalga (girişim deseni) aynı anda gözlemlenebilir diyordu.
Bohr ise, belirsizlik ilkesi gereği, yol bilgisi elde edilirse dalga davranışının kaybolacağını savundu. Yani bu iki bilgi aynı anda kesinlikle elde edilemezdi.
Çift yarık deneyi en hassas şekilde tekrarlandı
Deneyde çok zayıf bir ışık kaynağı kullanılarak her atomun en fazla bir foton saçması sağlandı. Bu sayede fotonların iki komşu atomla nasıl etkileştiği, yani ışığın dalga mı yoksa parçacık mı gibi davrandığı incelendi.
Araştırmacılar ayrıca, fotonun davranışını etkileyen önemli bir değişkeni, atomların "konumsal belirsizliği"ni yani bulanıklığını da inceledi. Atomlar, lazer ışığıyla tutulduğu yerlerde gevşetildiğinde, uzamsal olarak daha belirsiz hale geldi. Bu "bulanıklık" arttıkça, atomlar fotonun geçtiği yönü daha iyi kaydeder hale geldi. Böylece fotonun parçacık gibi davranma ihtimali yükseldi. Yani atom ne kadar “belirsiz”se, ışığın parçacık doğası o kadar baskın hale geliyordu.
Öte yandan sonuçlar ise, kuantum teorisinin öngördüğü gibi çıktı: Fotonun parçacık özelliği ne kadar belirginleşirse, dalga girişim deseni o kadar zayıflıyordu. Fotonun geçtiği yol hakkında bilgi edinildiği anda, girişim deseni kayboluyordu. Bu durum, fotonun yol bilgisiyle dalga özelliğinin aynı anda gözlemlenemeyeceğini, dolayısıyla Bohr’un belirsizlik ilkesinin doğruluğunu ortaya koydu.
Çift yarık deneyi hakkında daha fazla bilgi için aşağıdaki videoyu izleyebilirsiniz
Kaynakça https://interestingengineering.com/science/mit-settles-98-year-debate-einstein-bohr https://news.mit.edu/2025/famous-double-slit-experiment-holds-when-stripped-to-quantum-essentials-0728 Bu haberi ve diğer DH içeriklerini, gelişmiş mobil uygulamamızı kullanarak görüntüleyin:
