Türkiye ile Polonya havacılık tarihi

İlk İhraç ettiğimiz uçak
Yorumlar

Türk S/İHA’larının bilinirliği ve bunun neticesinde ortaya çıkan müşteri potansiyeli artarken ülkemiz savunma sanayi şirketlerinin başarısını perçinleyen son haberlerden biri de hatırlanacağı üzere Polonya’dan geldi. Baykar Savunma tarafından üretilen TB2 Bayraktar SİHA’lardan 24 adet satın alacağını duyuran ülke, Türk hava araçlarının müşterileri arasındaki yerini aldı.

Savunma sanayii, özellikle de havacılık sanayiinde tarihsel bir ortaklığı bulunan Türkiye ve Polonya’nın geçmişi, Polonyalı bir akademisyen olan Lukasz Fyderek tarafından Twitter ortamına taşındı. Fyderek’in “Hazır Polonya Türk yapımı TB2 SİHA’lardan almaya karar vermişken iki ülkenin havacılık endüstrisindeki tarihsel bağları hakkında konuşmanın, güzel bir fikir olduğunu düşündüm” sözleriyle başlattığı Tweet dizisi yoğun ilgi gördü. Gelin biz de bir Polonyalı’nın gözünden iki ülke arasındaki ortaklığın nasıl başladığına bakalım.

Fyderek’e göre Türkiye Polonya arasındaki hikâye 1936 yılında başlıyor. O yıl, Türk Savunma Bakanlığı Polonya devletine ait PZL uçak fabrikasında üretilen P.24 savaş uçaklarından 40 adet sipariş veriyor. Türkiye, ilk olarak 6 Ekim 1926 yılında açılan ancak çeşitli nedenlerle kapatılıp 1930 yılında tekrar açılan TOMTAŞ Kayseri Uçak Fabrikası’nda Panstwowe Zaklady Lotnicze (PZL) lisansı ile bu uçaklardan 20 tane daha üretiyor.

İkinci Dünya Savaşı’nın patlak vermesiyle birlikte Nazi ve Rus işgalcilerden kaçan bazı Polonyalı uçak mühendisleri İngiltere’ye sığınıyor. Britanya savaşı esnasında girişimde bulunan Türkiye, Polonyalı yetkililerle uzlaşarak bu mühendislerin 35 tanesinin Türkiye’ye gönderilmesini sağlıyor. 1941 yılının Mayıs ayında ülkemize ulaşan Polonyalı mühendis ekibi, THK Etimesgut Uçak Fabrika’nın kurulmasında görev alıyor. Polonyalı ve Türk mühendislerin bu fabrikadaki ilk tasarımı ise 26 m kanat açıklığına sahip ve 10 personel ile teçhizat taşıyabilen THK1 Nakliye Planörü oluyor.

Sonraki proje ise bir eğitim uçağı. THK 2 adı verilen tek ve eliptik kanatlı hava aracının Türk Hava Kuvvetleri envanterinde gelişmiş eğitim uçağı olarak hizmet verdiğini belirtelim.

İlk İhraç ettiğimiz uçak

Sonraki tasarım ise Türk Havacılık Sanayii için çok önemli bir proje. İki motorlu hafif yolcu uçağı olarak tasarlanan ilk etapta THK 5 olarak adlandırılan daha sonra ise ismi MKEK-5 olarak değiştirilen ahşap gövde tasarımına sahip hava aracı, ülkemizin ihraç ettiği ilk uçak olarak biliniyor. Söz konusu uçaktan bir adedi Danimarka’ya ambulans uçak konfigürasyonuyla satılıyor. Danimarka’nın bu uçaktan 26 adet Avrupa’nın çeşitli ülkelerinin ise 30 adet sipariş verdiğini hatırlatmak lazım. Ancak bu siparişler ne yazık ki çeşitli nedenlerle teslim edilemedi.

Mühendis ekibin bir sonraki tasarımı THK 11, belki de Fyderek’in bu diziyi kaleme almasındaki en büyük etken. Zira desteksiz kanat ile ikiz bomlu ve arkadan itiş sağlayan pervane tasarımıyla alışılmışın dışında bir proje olan THK 11’in aerodinamik yapısı, TB2’nin de içinde olduğu birçok İHA’ya ilham vermiş gibi duruyor. THK 11 aynı zamanda Polonyalı mühendislerin yer aldığı son proje olarak biliniyor. Bu projenin tamamlanmasını müteakip, Polonyalı ekip 1946 yılında Türkiye’den ayrılıyor.

Fyderek, Polonyalı mühendislerin aynı zamanda İstanbul Teknik Üniversitesi’nde ders verdiğini belirtmiş. Konuyla ilgili farklı kaynaklardan bilgi almak için aşağıdaki yazılara da göz atabilirsiniz.

Kaynakça https://twitter.com/fyderek/status/1396144628177440778 www.sozcu.com.tr/2018/yazarlar/sinan-meydan/cumhuriyetin-kanatlari-ataturkun-ucak-fabrikalari-2629140/ www.yenisafak.com/tarih/yerli-ucaklarin-hazin-sonu-3400333