Dünya’nın içyapısına ışık tutabilecek yeni bir mineral keşfedildi

Alt mantonun %5’ini oluşturuyor
Yorumlar

Gökay Uyan

Teknoloji Editörü

Afrika’da bulunan Botsvana’da keşfedilen bir elmas, daha önce hiç görülmemiş bir mineral içeriyor. Uzmanlar, ‘Davemoit’ olarak adlandırılan bu mineralin Dünya’nın geçmişi hakkında yeni bilgilere ışık tutacağını ifade ediyor.

Botsvana’nın Orapa isimli bölgesinde keşfedilen, yaklaşık olarak 4 milimetre genişliğinde ve 81 miligram ağırlığında olan elmas aslında yıllar önce keşfedilmişti. 1987 yılında da bir satıcı elması Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü’nde çalışan bir bilim adamına satmıştı. Bugüne kadar ise elmasın ne kadar özel olduğu bilinmiyordu.

Nevada Üniversitesi’nden Oliver Tschauner, şu sıralar Kaliforniya’daki Los Angeles County Doğa Tarihi Müzesi’nde bulunan ve ‘süper-derin elmas’lardan biri olarak nitelendirilen elması analiz etti ve dünyanın iç kısmı ile ilgili yeni bilgileri ortaya çıkarmayı hedefledi.

Süper-derin elmaslar yüzeyin 660 km altında, yani alt mantoda bulunur. Diğer çoğu elmas ise yüzeyin 120 ila 250 kilometre altında bulunur. Bu yüzden süper-derin elmasların Dünyanın içyapısı ile ilgili önemli bilgiler taşıyabileceği ifade edilir.

Tschauner ve ekibi elması X-ışınlarını kullanarak elması incelediklerinde içinde sıkışmış bir mineralin küçük kristallerine rastladılar. Lazer yardımıyla elması keserek kristalleri, kütle spektrometrisi yoluyla incelediler. Bunun sonucunda da kristallerin, daha önceden alt mantoda var olduğu teorik olarak kabul edilen ancak hiç gözlemlenemeyen bir kalsiyum silikat formu olduğu ortaya çıktı. Uzmanlar, keşfedilen bu minerale de ünlü bilim insanı Ho-Kwang “Dave” Mao’dan esinlenerek ‘Davemoit’ ismini verdi.

Araştırmacılar Davemoit’in kristal yapısının normalde parçalanacağını; ancak bir elmasın içinde sıkışıp kaldığı için bu durumun gerçekleşmediğini ve bu yüzden 100 milyon yıl ila 1.5 milyar yıl kadarkorunmuş olabileceğini tahmin ediyor.

Mineralin, basıncın Dünya yüzeyinden 200.000 kat daha fazla bulunduğu alt mantoda yaşanan aşırı koşullar altında oluştuğunu söyleyen Tschauner şunları da sözlerine ekledi: “Elması kırdığımızda, davemoitin yaklaşık bir saniye bozulmadan kaldığını gördük. Bunun ardından da genişlediğini, şiştiğini ve temelde cama dönüştüğünü mikroskop yardımıyla gözlemleyebildik.

Dünya'yı ısıtan elementlere sahip olduğu belirtiliyor

Alt mantonun %5’ini oluşturuyor

Bilim insanları, Davemoit’in Dünya alt mantosunun yaklaşık olarak %5’ini oluşturduğunu ve Dünya’yı ısıtan uranyum, toryum ve potasyum-40 gibi radyoaktif elementlere sahip olduğunu düşünüyor. Araştırmacılardan David Philips de bu durumla ilgili, “Bu radyoaktif elementler olmasaydı Dünya çok daha soğuk bir yer olurdu” ifadelerini kullanıyor.

Uzmanlar daha fazla gizli mineral bulmak için süper-derin elmas arayışlarını sürdüreceklerini belirtti; ancak incelemelerin oldukça zorlu olduğunun da altını çizdi. Tschauner de elmasların derin veya sığ yerlerden çıkıp çıkmadığını ayırt etmenin basit bir yolunun olmadığını ve çeşitliliğin nerede bulunacağını bilmenin kolay olmadığını ifade etti: “Bu incelemeler için bir sorun var: Derinlik ve sığlık konusunda veya süper-derin elmasların nerede olduğu konusunda pek bilgimiz yok, nereye bakacağımızı bilmiyoruz”