AB: Apple, Google, Meta ve dahası için geri sayım başladı

Dijital Piyasalar Yasası nedir?
DMA, on temel platform hizmetini kapsıyor:
DMA kapsamına giren firmalar ve platformlar
Kurallar kimleri ilgilendiriyor?
Kurallara uyulmazsa ne olacak?
Yorumlar

Metin Akpınar

Teknoloji Editörü

AB: Apple, Google, Meta ve dahası için geri sayım başladı — **Avrupa Komisyonu**, katı yeni Dijital Piyasalar Yasası (DMA) kapsamında hangi teknoloji şirketlerinin ve hangi hizmetlerini kurallar kapsamına gireceğini teyit etti. Temmuz ayı başında yayınlanan geçici listede yer alan şirketler çoğunlukla Amerikan teknoloji devlerinden oluşuyor. ABD'den **Alphabet**, **Amazon**, **Apple**, **Meta** ve Microsoft'un yanı sıra Çin'den de **ByteDance** (TikTok) bulunuyor.

Dijital Piyasalar Yasası kapsamına giren platform hizmetleri 6 Mart 2024 tarihine kadar AB’nin yeni kurallarına uymak zorunda.

Dijital Piyasalar Yasası nedir?

Genel olarak DMA, AB'nin yerleşik platformları açarak ekosistem kilitlenmesini ve rekabete aykırı davranışları engelleyerek dev firmaların pazar gücünü dizginleme, onları yalnızca ürün ve hizmetlerinin esasına göre rekabet eder hale getirme girişimi olarak özetlenebilir. Yani, tamamıyla son tüketiciyi koruma odaklı olan bir kurallar bütünü.

DMA, on temel platform hizmetini kapsıyor:

Çevrimiçi aracılık hizmetleri
Çevrimiçi arama motorları
Çevrimiçi sosyal ağ hizmetleri
Video paylaşım platformu hizmetleri
Numaradan bağımsız kişiler arası iletişim hizmetleri
İşletim sistemleri
Bulut bilişim hizmetleri
Reklam hizmetleri
Web tarayıcıları
Sanal asistanlar

DMA kapsamına giren firmalar ve platformlar

Sosyal Ağlar: TikTok, Facebook, Instagram, LinkedIn
Mesajlaşma Hizmetleri: WhatsApp, Messenger
Aracı Platformlar: Google Maps, Google Play, Google Shopping, Amazon Marketplace, Apple App Store, Meta Marketplace
Video Paylaşımı: YouTube
Reklam Hizmetleri: Google, Amazon, Meta
Web Tarayıcıları: Chrome, Safari
Arama: Google Arama
İşletim Sistemleri: Android, iOS, Windows

Komisyon’un önceki listesinde Samsung’un web tarayıcısı da vardı ancak incelemeler sonucunda yeterli büyüklükte olmadığına kanaat getirildi.

Aynı şekilde Microsoft'un Bing arama motoru, Edge tarayıcısı ve reklam hizmeti de listede yer almıyor, ancak Komisyon bunların düzenleme çıtasını karşılayıp karşılamadığını değerlendirmek için pazar soruşturmaları açtığını söylüyor. Aynı durum Apple'ın iMessage hizmeti için de geçerli. Komisyon bu soruşturmaların beş aydan fazla sürmeyeceğini, ancak Apple'ın talep üzerine iMessage'ı rakip hizmetlerle birlikte çalışabilir hale getirmeye zorlanmasıyla sonuçlanabileceğini söyledi. Komisyon ayrıca, bir yıldan uzun sürmeyecek bir soruşturma kapsamında iPadOS'un da kurallara dahil olup olmayacağını belirleyecek.

Şirketlerin uyması gerektiği kesin kurallar, komisyonun hizmetleri hangi düzenleme çatısı altına koyduğuna göre değişiyor. Örneğin Meta'nın Instagram ve Facebook platformları çevrimiçi sosyal ağ hizmetleri olarak düzenlenirken, Google Arama bir arama motoru olarak ve Microsoft'un Windows'u bir işletim sistemi olarak düzenlenecek.

Kurallar kimleri ilgilendiriyor?

DMA, bir şirketin ve hizmetinin kapsama girip girmeyeceğini belirlemek için, şirketin Avrupa'da yıllık cirosunun 7.5 milyar Euro’nun (yaklaşık 8 milyar dolar) ve piyasa değerinin 75 milyar Euro'nun (yaklaşık 80.5 milyar dolar) üzerinde olup olmadığına bakıyor. Ayrıca hizmetin AB'de aylık 45 milyondan fazla aktif kullanıcısı olup olmadığı gibi çeşitli kriterler de kullanılıyor.

Bu arada Google Arama (ve eğer dahil edilirse Bing) kullanıcılarına başka arama motorları seçeneği sunmak zorunda kalırken, işletim sistemi sağlayıcılarının önceden yüklenmiş uygulamaları kaldırma, sanal asistanlar ve web tarayıcıları gibi sistem varsayılanlarını değiştirme olanağı sunması gerekecek. Firmaların kendi ürün ve hizmetlerini platformlarındaki diğer şirketlere kıyasla kendi kendilerine referans göstermeleri yasaklanacak. Komisyon, tüm yükümlülükleri listeleyen oldukça kapsamlı bir SSS yayınladı.

Kurallara uyulmazsa ne olacak?

AB, DMA kurallarına uymayan firmalara ve platformlara ağır cezalar verileceğini belirtiyor. Belirlenen firmalar eğer DMA'nın kurallarına uymazsa, Komisyon bir şirketin dünya çapındaki toplam cirosunun yüzde 10'una kadar veya tekrar eden suçlular için yüzde 20'sine kadar para cezası uygulayabilecek. Örneğin Apple, 2022 yılında neredeyse 400 milyar dolar gelir ve 100 milyar dolar net gelir elde etmişti. Dolayısıyla yüzde 10’luk bir ceza oldukça sert diyebiliriz.

AB Komisyonu sadece ceza vermekle yetinmiyor. Aynı zamanda firmaların ilgili iş bölümünü satmaya zorlamak gibi yapısal çözümler de uygulama yeteneğine sahip. Bugünkü duyuru DMA'nın uygulanmasına yönelik önemli bir adım olsa da, süreç henüz bitmiş değil. Financial Times daha önce, komisyonun, Amazon ve Alman perakendeci Zalando'nun Dijital Hizmetler Yasası (DSA) kapsamında "çok büyük çevrimiçi platformlar" olarak tanımlanmaları nedeniyle AB'ye meydan okumuşlardı, benzer bir yasal süreci burada da görebiliriz.