Efsanevi uzay teleskobu Spitzer'e veda vakti geldi

Tam Boyutta Gör

NASA'nın emektar uzay teleskoplarından olan Spitzer'a artık elveda vakti geldi. Yaklaşık 16 yıldır evreni kızılötesi dalga boylarında gözlemleyen dev teleskop, önümüzdeki hafta Dünya'ya son sinyallerini gönderecek. NASA, teleskobun yaşam süresinin sonuna geldiğini ve 30 Ocak itibarıyla emekliye ayrılacağını açıkladı.

Tarihin en güçlü uzay teleskoplarından birisi olan Spitzer, 25 Ağustos 2003 tarihinde uzaya fırlatılmıştı. Spitzer, görülebilir ve morötesi dalga boylarında çalışan Hubble'ın aksine evreni kızılötesi dalga boylarında gözlemliyordu. Dünyanın her tarafından bilim insanları, Spitzer sayesinde, evrenin optik teleskoplarla gözlenmesi mümkün olmayan bölgelerini keşfetme fırsatı yakaladı. 

Spitzer Uzay Teleskobu, 16 yıllık görev süresi içerisinde galaksiler, nebulalar ve daha birçok gökcisminin büyüleyici fotoğraflarını yakalamıştı. Ancak dev teleskobun marifetleri elbette fotoğraf çekmekle sınırlı da değildi. Spitzer, kendisini dizayn eden mühendislerin beklentilerini de aşarak birçok inanılmaz keşfe imza attı. Bunların arasında TRAPPIST-1 sisteminde, yaşanılabilir olma potansiyeline sahip beş farklı Dünya benzeri gezegen keşfetme gibi müthiş bir başarı da yer alıyor. Spitzer ayrıca uzay araştırmaları tarihinde bir ilke imza atarak bir ötegezegenin atmosferini incelemeyi başarmış ve gezegen biliminde yeni bir sayfayı aralamıştı.

Spitzer Uzay Teleskobu, kızılötesi gözlemin Dünya'ya yakın bölgelerde verimli olmaması nedeniyle Yeryüzü'ne epey uzak bir konuma yerleştirilmişti. Spitzer, Dünya'nın etrafında değil de Dünya'yı takip eden bir yörüngede bulunuyor. Yani direkt olarak Güneş'in yörüngesine yerleştirilmiş de diyebiliriz. Spitzer'in yörüngesini gösteren temsili videoya aşağıdaki pencereden göz atabilirsiniz.

Elveda vakti geldi, peki ama neden?

Spitzer'in Dünya'yı takip eden, ancak Dünya'nın etrafında dönmediği bir yörüngeye yerleştirildiğinden bahsetmiştik (yukarıdaki video da görülebiliyor). Teleskobun bu ilginç yörüngesinin enteresan bir noktası daha var: Spitzer, Güneş'in etrafında, Dünya'dan daha yavaş bir hızda hareket ediyor. NASA'nın ifadelerine göre Spitzer, her yıl yaklaşık 15 milyon kilometre kadar Dünya'nın gerisinde kalıyor.

Space.com'a konuşan NASA'lı astronom Luisa Rebull,"Spitzer'i diğer teleskoplardan ayıran ve tüm bu bilimsel araştırmaları mümkün kılan bir özelliği var: Yörüngesi. Dünya ve Ay'dan sürekli olarak uzaklaşan bir bölgede yer alıyor, dolayısıyla bu iki sistemin ortaya çıkardığı kızılötesi radyasyondan hiçbir şekilde etkilenmiyor." şeklinde konuştu.

Spitzer'in bu 'benzersiz' yörüngesinin maalesef olumsuz bir tarafı da var. Spitzer'in her yıl biraz daha geriye düşmesi aynı zamanda belli bir süre sonra Güneş'in Dünya'ya göre diğer tarafında kalacağı anlamına geliyor. Bu durum gerçekleştiğinde Spitzer'in uzun bir süreliğine Dünya ile direkt iletişim kurma şansı kalmayacak.

Tam Boyutta Gör

Spitzer şu anda bir tam yörüngenin üçte biri kadar Dünya'nın gerisinde bulunuyor, yani Güneş henüz Dünya ile Spitzer arasına tam olarak girmiş değil. Ancak Luisa Rebull, bu uzaklığın dahi iletişim konusunda birçok probleme neden olduğunu belirtmiş. 

Konuyla ilgili konuşan Rebull,"Spitzer Dünya'dan uzaklaştıkça iletişim de bir o kadar zorlaşıyor. Şu anda direkt bir iletişim kurabilmek için Spitzer'in yoğun bir çaba sarf edip Dünya'ya doğru dönmesi gerekiyor. Bu zorlu manevra elbette teleskobun güneş enerjisiyle şarj olan bataryalarını stres altına sokuyor. Tekrar şarj olmaya başladıklarında ise bu sefer bataryaların ısınmaya başladığını gözlemliyoruz. Yüz milyonlarca ışık yılı uzaklıktan bizlere ulaşan küçük ısı izlerini tespit etmeye çalışıyorsanız, bu durum elbette pek iyiye işaret değil." ifadelerini kullandı.

Spitzer'in bu tarz zorlu manevraları yapmak için artık yeterli güce sahip olmadığını belirten Rebull, önümüzdeki hafta planlı bir şekilde kapatılmasa dahi teleskobun zaten yakın bir dönemde Dünya'dan kopacağını söyledi. Veri gönderirken ani bir şekilde iletişimin kesilmesindense teleskobun planlı bir şekilde kapatılması tercih edilmiş. Rebull, bunun beklenen bir son olduğunu ve geride bıraktığımız 20 yıllık süreçte Spitzer üzerinde çalışan tüm bilim insanlarının da bu sona artık hazır olduğunu söylüyor.

Aşağıdaki görselde aynı galaksinin farklı dalga boylarında görüntüsünü görüyoruz. Sol tarafta görülebilir ışık fotoğrafı var. Bir sonraki fotoğrafta görülebilir ve kızılötesi ışık birleştirilmiş. Sağ taraftakiler ise farklı kızılötesi dalga boylarında görüntüleri.

Tam Boyutta Gör

James Webb, Spitzer'in yerini alacak

Spitzer'in direkt varisi olarak değerlendirebileceğimiz James Webb, herhangi bir aksilik olmadığı takdirde önümüzdeki yıl uzaya fırlatılacak. Çok daha gelişmiş teknolojilerle donatılan James Webb'in, Spitzer'in mirasını bir adım öteye taşıması bekleniyor. Spitzer'in keşfettiği ötegezegenler, galaksiler ve diğer gökcisimleri James Webb'in yeni gözleriyle çok daha detaylı bir şekilde incelenebilecek.

Diğer taraftan Spitzer verilerinin analizleri de elbette henüz tamamlanmış değil. NASA, yüzlerce astronomun önümüzdeki yıllarda Spitzer verilerini incelemeye devam edeceğini söyledi. Birçok yeni keşif bizleri bekliyor olacak.

Spitzer Uzay Teleskobu, son bilimsel verilerini 29 Ocak'ta Dünya'ya gönderek. 16 yıllık uzun ve yorucu görevinin sonuna gelen Spitzer için artık dinlenme vakti. 

Bu haberi, mobil uygulamamızı kullanarak indirip,
istediğiniz zaman (çevrim dışı bile) okuyabilirsiniz: